در جهانی که تلاش برای کشف حیات در فراتر از زمین همچنان یکی از بزرگترین معماهای علمی به شمار می‌آید، دانشمندان در جستجوی ابزارهایی جدید هستند که این فرایند پیچیده و پرهزینه را سرعت بخشند. در این میان، حامد ولی‌زادگان، دانشمند برجسته ناسا، در خط مقدم این جستجو قرار دارد. ولی‌زادگان که اصالتی ایرانی دارد، از کودکی با اشتیاقی وصف‌نشدنی به آسمان شب چشم دوخته بود. او امروز در یکی از هیجان‌انگیزترین و پیشرفته‌ترین پروژه‌های ناسا نقش کلیدی دارد؛ استفاده از هوش مصنوعی برای کشف سیاراتی که ممکن است میزبان حیات باشند.
از زمانی که برای اولین بار در دهه ۹۰ میلادی یک سیاره در حال چرخش به دور ستاره‌ای غیر از خورشید شناسایی شد، سرعت کشف سیارات جدید به تدریج افزایش یافت. اکنون، با توسعه الگوریتم‌های هوش مصنوعی، امیدها برای کشف سیارات بیشتر و حتی سیاراتی که شرایط زندگی در آن‌ها محتمل باشد، افزایش یافته است.
الگوریتم ExoMiner که توسط ولی‌زادگان و تیمش طراحی شده، ابزاری قدرتمند است که به ناسا کمک می‌کند در میان میلیاردها سیاره، آنهایی را که ممکن است قابل سکونت باشند، با سرعت و دقت بیشتری شناسایی کند.
دانشمند برجسته ناسا، حامد ولی‌زادگان، معتقد است که هوش مصنوعی می‌تواند انقلاب بزرگی در کاوش‌های فضایی ایجاد کند. او که یکی از چهره‌های مطرح در زمینه یادگیری ماشین و کاربرد آن در علوم فضایی است، بر این باور است که با بهره‌گیری از این تکنولوژی می‌توان سرعت یافتن سیارات فراخورشیدی و حتی احتمال یافتن حیات در آن‌ها را به طرز چشمگیری افزایش داد.
ولی‌زادگان که از کودکی به آسمان شب علاقه‌مند بود، امروز با پروژه‌های پیشرفته‌ای که در ناسا بر عهده دارد، رؤیای دیرینه خود را دنبال می‌کند.
او می‌گوید: «می‌توانم ساعت‌ها به آسمان خیره شوم و به این فکر کنم که آیا ما در این جهان وسیع تنها هستیم یا نه.» با وجود این که بسیاری از دانشمندان در گذشته نسبت به استفاده از هوش مصنوعی برای کاوش‌های فضایی تردید داشتند، ولی‌زادگان با تلاش‌های خود نشان داده که این تکنولوژی می‌تواند ابزار بسیار مؤثری در این زمینه باشد.
او با همکاری تیمی از دانشمندان، الگوریتمی به نام ExoMiner طراحی کرده است که برای تحلیل داده‌های تلسکوپ‌های فضایی مانند کپلر و TESS به کار می‌رود. این الگوریتم توانسته است ۳۷۰ سیاره جدید را در داده‌های موجود شناسایی کند؛ سیاراتی که پیش از این از چشم دانشمندان پنهان مانده بودند. ExoMiner با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی و تحلیل منحنی‌های نور ستارگان، به دانشمندان کمک می‌کند تا سیارات فراخورشیدی جدیدی را با دقت بیشتری شناسایی کنند.
هوش مصنوعی؛ ابزار قدرتمند ولی زادگان برای شکار سیارات جدید
ولی‌زادگان معتقد است که کشف حیات در سیارات دیگر به معنای جستجوی سیاراتی شبیه به زمین نیست، بلکه باید به دنبال شرایط متفاوتی باشیم. او می‌گوید: «زندگی در سیارات دیگر ممکن است شکلی کاملاً متفاوت داشته باشد، اما برای شروع، ما به دنبال سیاراتی هستیم که دارای ویژگی‌های آشنا مانند آب مایع و جوی پایدار باشند.»
تا به امروز، دانشمندان بیش از ۵۶۰۰ سیاره فراخورشیدی را شناسایی کرده‌اند. این سیارات در ابعاد مختلف و در فاصله‌های متفاوتی از ستارگان خود قرار دارند. با این حال، هیچ‌کدام از آن‌ها به طور کامل شبیه به زمین نیستند و شرایط لازم برای زندگی را ندارند. اما ولی‌زادگان و تیمش امیدوارند که با استفاده از هوش مصنوعی و ابزارهای پیشرفته‌تری که در حال توسعه هستند، بتوانند سیاراتی را شناسایی کنند که احتمال بیشتری برای میزبانی از حیات دارند.
تلسکوپ‌های پیشرفته و نقش آن‌ها در کشف حیات
در دهه‌های اخیر، تلسکوپ‌های فضایی مانند کپلر و TESS نقش بسیار مهمی در شناسایی سیارات فراخورشیدی ایفا کرده‌اند. این تلسکوپ‌ها با رصد ستارگان و اندازه‌گیری تغییرات نوری آن‌ها، توانسته‌اند سیاراتی را شناسایی کنند که به دور این ستارگان می‌چرخند. اما این فرآیند زمان‌بر و پیچیده است و نیاز به تحلیل‌های دقیق دارد. اینجاست که هوش مصنوعی وارد می‌شود. ExoMiner با سرعت و دقت بسیار بالا می‌تواند داده‌های تلسکوپی را تحلیل کرده و سیارات جدیدی را شناسایی کند.
ولی‌زادگان و تیمش معتقدند که استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند نه تنها در شناسایی سیارات، بلکه در کشف سیاراتی که احتمال میزبانی از حیات را دارند، مؤثر باشد. برای این منظور، آن‌ها در حال توسعه الگوریتم‌هایی هستند که بتوانند نشانه‌های حیاتی مانند آب و دیگر مواد شیمیایی را در جو سیارات شناسایی کنند.
آینده اکتشافات فضایی با کمک هوش مصنوعی
هوش مصنوعی همچنان به عنوان ابزاری قدرتمند در کاوش‌های فضایی مطرح است. در آینده نزدیک، با توسعه تلسکوپ‌های پیشرفته‌تر و الگوریتم‌های هوشمندتر، انتظار می‌رود که سرعت و دقت کشف سیارات فراخورشیدی به طرز چشمگیری افزایش یابد. ولی‌زادگان معتقد است که این فناوری‌ها می‌توانند به کشف سیاراتی منجر شوند که شاید بتوانند میزبان زندگی باشند.
وی با اشاره به اینکه هنوز راه زیادی برای کشف حیات فرازمینی در پیش است، اظهار داشت: «هوش مصنوعی به ما کمک می‌کند تا این مسیر را با سرعت بیشتری طی کنیم. اگرچه هنوز به پاسخی قطعی نرسیده‌ایم، اما هر روز به کشف‌های جدیدی دست می‌یابیم که ما را به هدف نهایی نزدیک‌تر می‌کند.»
