داستان قدیمی و پرتلاطم فیلترشدن تیک‌تاک در آمریکا، سرانجام به فصل نهایی رسیده و با تصویب مجلس سنا و امضای جو بایدن، تنها یک گام دیگر با پایان راه فاصله دارد. طی سال‌های اخیر بارها کفه‌ی ترازوی موافقین و مخالفین این طرح از تعادل خارج شده و مقامات آمریکا در کاخ سفید، مجلس نمایندگان و مجلس سنا تصمیم نهایی را به یکدیگر ارجاع داده بودند. آیا این پرونده به دادگاه می‌رود و سرنوشت تیک‌تاک توسط قاضی‌های فدرال تعیین می‌شود؟
تیک‌تاک هرگز قرار نبود یک اپلیکیشن سیاسی باشد. سال ۲۰۱۸ هنگامی‌که این اپلیکیشن مبتنی بر ویدیو در آمریکا راه‌اندازی شد، بیشتر به‌عنوان مکانی سرگرم‌کننده برای دیدن محتواهای طنزآمیز و جالب شناخته می‌شد که کتابخانه‌ی موزیک وسیعی داشت و امکانات پیشرفته‌ای برای ویرایش ویدیوها ارائه می‌داد.
اما طی دو سال، نرخ دانلود تیک‌تاک در آمریکا از مرز ۱۶۵ میلیون بار گذشت و این برنامه رنگ دیگری به خود گرفت: اعتصابات معلمان، تئوری‌های توطئه کیواِنان (طرفداران این نظریه ساختگی که دونالد ترامپ مخفیانه درحال مبارزه با حلقه قاچاق بین‌المللی کودکان است)، اعتراضات «زندگی سیاه‌پوستان مهم است» و کمپینی به رهبری نوجوانان برای خرابکاری در تجمع انتخاباتی ترامپ در شهر تولسای اوکلاهاما، همه بر بستر این پلتفرم اوج گرفتند. واقعیت این بود که الگوریتم تیک‌تاک برای انتشار سریع محتوای سیاسی در سطوح بالای مخاطبان بهتر از سایر رسانه‌های اجتماعی عمل می‌کرد، هرچند مؤسسان شرکت این موضوع را تأیید نمی‌کردند.
در طول این سال‌ها با افزایش تنش‌های سایبری آمریکا و چین، جایی که شرکت مادر تیک‌تاک یعنی بایت‌دنس در آن مستقر است، تلاش‌های دولتمردان و نمایندگان پارلمان ایالات متحده برای فیلترکردن این پلتفرم ادامه یافته است.
برخلاف تصورات اولیه، این ماجرا پس از اتمام ریاست‌جمهوری ترامپ به پایان نرسید و مشخص شد نگرانی‌ها پیچیده‌تر از «دزدی اطلاعات» است. هرچه تیک‌تاک رقیب جدی‌تری برای شرکت‌های سیلیکون‌ولی می‌شد، بحث‌ها پیرامون موضوع جدیدی بالا می‌گرفت: اگر نسل جدید کودکان با یک اپلیکیشن چینی بزرگ شوند و جهان اطرافشان را بشناسند، پس نقش آمریکا به‌عنوان قطب اصلی فناوری جهان چه می‌شود؟
پیش‌ازاین، کارشناسان امنیت سایبری و فناوری چین به شیوه‌های مختلف اشاره کرده بودند که دغدغه‌ی سایر کشورهای جهان در مورد تیک‌تاک را نباید یک موضوع سیاه‌وسفید یا حتی بیگانه‌هراسی تلقی کرد، چراکه سابقه‌ی چین در نظارت بر محتوا و سانسور بر کسی پوشیده نیست.
ازطرف‌دیگر، گروهی از فعالین بین‌المللی شبکه برگ تأمل‌برانگیز دیگری را روی میز گذاشتند: آیا تحریم تیک‌تاک و سایر برنامه‌های متعلق به چین، اتفاقی که نظیر آن در خود چین در جریان است، شروع مسیر جدید و خطرناکی برای اینترنت کمتر آزاد و باز نیست؟
مخالفت دولت آمریکا با تیک‌تاک از چه زمانی آغاز شد؟
پاییز سال ۲۰۱۹ سه سناتور آمریکایی برای اولین‌بار خواستار تحقیق درخصوص پلتفرم تیک‌تاک شدند. اظهارات آن‌ها پس از این منتشر شد که گاردین و واشنگتن‌پست در گزارش‌های خود فاش کردند که تیک‌تاک در یک مقطع زمانی به ناظران خود دستور داده است ویدیوهایی را که از نظر دولت چین «حساس» هستند، سانسور کند.
مدتی بعد کمیته سرمایه‌گذاری خارجی در ایالات متحده (CFIUS)، که پیامدهای بالقوه امنیت ملی خریدهای خارجی شرکت‌های آمریکایی را ارزیابی می‌کند، اعلام کرد پروسه‌ی خرید Musical.ly توسط بایت‌دنس را مجدداً مورد بازبینی قرار می‌دهد. در این دوران تیک‌تاک چندین بار اعلام کرده بود که اطلاعات کاربران آمریکایی را به کشور چین ارسال نمی‌کند و حتی اگر دولت چین درخواست دهد، محتوای حساسی را از روی پلتفرم خود حذف نخواهد کرد.
بااین‌حال دو قانون اطلاعاتی چین شرکت‌ها را ملزم می‌کند در صورت نیاز به تحقیقات دولتی این کشور کمک کنند و همه‌ی اطلاعات لازم را بدون هیچ مقاومت و امتناعی به مقامات مربوطه تحویل دهند. سخنگوی شرکت در یک بیانیه رسمی گفته بود:
برای ما حفاظت از حریم خصوصی داده‌های کاربرانمان اهمیت زیادی دارد. درحال‌حاضر شایعات غلط زیادی درمورد شرکت ما رونق گرفته؛ اما واقعیت این است که پلتفرم تیک‌تاک در کشور چین اصولاً در دسترس نیست. تیک‌تاک توسط یک مدیرعامل آمریکایی اداره می‌شود و صدها کارمند و رهبران حوزه امنیت دیجیتال، امنیت، محصول و سیاست عمومی آن را در ایالات‌متحده به عهده دارند. داده‌های کاربران آمریکایی در ویرجینیا و سنگاپور ذخیره و پشتیبان‌گیری می‌شود و ما تلاش می‌کنیم میزان دسترسی به این داده‌ها را به حداقل برسانیم.
ما از گفت‌وگو با قانون‌گذارانی که می‌خواهند روند کار شرکت را بهتر درک کنند، استقبال می‌کنیم. در همین راستا یک تیم ویژه به واشنگتن‌دی‌سی می‌فرستیم تا دولتمردان و کارشناسان بتوانند در مورد هر نگرانی و سؤالی که دارند، به آن‌ها مراجعه کنند. ما می‌دانیم که عملکردها بلندتر از کلمات صحبت می‌کنند. به‌همین‌دلیل «مراکز شفافیت» جدیدی در لس‌آنجلس و دی‌سی باز می‌کنیم تا قانون‌گذاران و کارشناسان دعوت‌شده خودشان شخصاً ببینند که چگونه محتوا را تعدیل می‌کنیم و داده‌های کاربرانمان را ایمن نگه می‌داریم.
اما تلاش‌های تیک‌تاک برای جلب اعتماد آمریکا به نتیجه‌ی دلخواه نرسید. اوایل جولای ۲۰۲۰ مایک پمپئو، وزیر وقت امورخارجه آمریکا در مصاحبه با فاکس نیوز گفت که پس از مدت‌ها روابط تنش‌زا با چین و در پی ممنوعیت ۵۰ اپلیکیشن چینی از جمله تیک‌تاک در کشور هند، ایالات‌متحده نیز ممنوعیت این پلتفرم را بررسی می‌کند. اینجا بود که کاربران تیک‌تاک خطر بالقوه‌ی ابزار سرگرمی خود را حس کردند.
تحلیل موافقان و مخالفان ممنوعیت تیک‌تاک
پیش‌ازاینکه با هم سیر رخدادهای اخیر اپلیکیشن محبوب نوجوانان را مرور کنیم، ببینیم نظر کارشناسان وب در این مورد چیست.
موافقان: نمی‌توانیم به چین برای اداره‌ی یک شرکت فناوری جهانی اعتماد کنیم
برای بسیاری از متخصصان امنیت سایبری، جریان فیلترینگ یا توقیف تیک‌تاک امری نسبتاً ساده و بدیهی محسوب می‌شود. این گروه معتقدند که صرف‌نظر از اینکه محتوای این برنامه چقدر عالی و تأثیرگذار باشد، نباید خطر چین را دست‌کم گرفت. به‌عنوان‌مثال کیرستن تاد، مدیر مؤسسه سایبر ردینس Cyber Readiness معتقد است که با وجود ادعای تیک‌تاک، چنانچه دولت چین داده‌های کاربران را می‌خواست، به آن‌ها دست پیدا می‌کرد. اما تیک‌تاک چه اطلاعاتی را از کاربران جمع‌آوری می‌کند؟
